دشت مغان از شش شهر اسلام آباد، بیله سوار، پارس‌آباد، جعفرآباد، گرمی و اصلاندوز تشکیل شده‌ است که قدیمی‌ترین بخش آن گرمی می‌باشد. طبق منابع یک سوم این دشت در ایران قرار دارد و مابقی درجمهوری آذربایجان است. از سال۱۳۵۲ مرکزیت آن گرمی است و دوران اوج مغان نیز درشهرستان مغان زمانی بود که کشت و صنعت در اوج رونق اقتصادی بود، که پس از جدا شدن ازمشگین شهر توانست کم‌کم بر امکانات خود بیفزاید. بعد از انقلاب اسلامی در ایران، مغان به سه شهرستان مغان(گرمی)، پارس آباد و بیله سوار تقسیم شد. هم‌اکنون کشت و صنعت‌های شهرستان پارس‌آباد مغان زبانزد عام و خاص است.

قسمت شمالی دشت مغان به دشت همیشه بهار ایران معروف است. دشت مغان  از قطب های مهم دامپروری و کشاورزی ایران است.

اقسام غلات، حبوبات و علوفه درسراسر دشت مغان زیر کشت می رود به همین خاطر مغان را انبار غله آذربایجان می گویند. 

 دشت مغان به سه قسمت کوهستانی، کوهپایه ای و جلگه ای قابل تقسیم است:

نواحی کوهستانی:
ارتفاعات جنوب، جنوب غرب و غرب که از ارتفاع حداقل ۱۰۰متر به سمت جنوب و غرببا شیب بیش از۱۰درصد برمیزان ارتفاع افزوده شده وتا حدود۷۰۰متر می رسد. قسمت هایی از بخش اصلاندوز،دهستان قشلاق غربی، بخش مرکزی و دهستان قشلاق شمالی جزو این نواحی هستند. 

نواحی کوهپایه ای :
زمین هایی با ارتفاعی کمتر از۱۰۰متر متصل به کوهستان تا نزدیک جلگه که شیب زمین حدود ۱ تا ۱۰ درصد می باشد و برای کشاورزی ودامپروری وحتی سکونت مناسب و مساعد به حساب می آید. قسمت هایی از بخش تازه کند، بخش مرکزی، دهستان قشلاق شمالی و بخش اصلاندوز جزو نواحی.

نواحی جلگه ای:
درشمال دشت با شیب کمتر از ۵ درصد تا سواحل رود ارس که تاارتفاع حداقل ۳۰متر از سطح دریا در منتهی الیه شمال شرق منطقه در دهستان ساوالان ادامه می یابد، گسترش دارد که به علت خاک هایحاصلخیز و آبرفتی دانه ریز و رسوبی کلا زمینهای کشاورزی را تشکیل داده و جمعیت زیادی سکونت دارند.

محیط زیست دشت مغان:
در تالاب های دشت مغان انواع پرندگان کوچنده آبزی مثلقوی فریادکش، قوی کوچک،قوی گنگ، پلیکان خاکستری، اردک چشم طلایی، اردک تاجدار، مرکوس سفید، غاز خاکستری و بالکان کوچک قابل مشاهده است.
 

 آثار تاریخی و جاذبه های طبیعی:

تپه نادر اصلاندوز، قلعه اولتان ،گورستان اصلاندوزمغان، گورستان کورلار کورعباسلوی مغان، برج قارلوجا، تپه خرمن،  پل تاریخی خمارلو – مغان، زیستگاه خروسلوی مغان، زیستگاه آقابابا ، زیستگاه حسن دره سی،  دریاچه سد شهرک مغان، سواحل زیبای آراز چایی (رود ارس)، جنگل های مغان از آثار تاریخی و جاذبه های طبیعی  این منطقه هستند.

تپه نادری (نادرشاه افشار) اصلاندوز:
در جنوب غربی شهر اصلاندوز مغان در تلاقی رودخانه آراز (ارس) و قره سو (دره رود) قرار دارد. در تپه نادری ، نادرشاهسران کشور و بزرگان را به دشت مغان فرا خواند وانجمن بزرگی تشکیل داد که منجر به خلع شاه طهماسب دوم صفوی و رسیدن وی به تخت سلطنت شد.

قلعه اولتان:
قلعه اولتان در ۵۰۰ متری روستای اولتان، کنار رودخانه آراز (ارس) قرار دارد. دور تا دور قلعه اولتان  دیوار بزرگ خشتی و آثار خندق بزرگی سه سمت آن را فرا گرفته، دیده می شود. بانیان نخستین قلعه اولتان، اشکانیان بوده اند و به واسطه استحکام و موقعیت مناسبی که این قلعه داشته تا قرن دوازدهم هجری از آن استفاده شده است.

 گورستانهای قدیمی:
گورستان های قوش اوتران، قلی بیگلو، افجی، گدایلو و کرار کورعباسلو واقع، که مربوط به هزاره اول پیش از میلاددر نزدیکی اصلاندوزوجود دارند.

قیز قلعه سی:
دژ مستحکم و بزرگی در کنار رودخانه برزند در ۱۷ کیلومتری شمال گرمی مغان و یکی از قلعه های متعددیست که با نام قلعه دختر در سرتاسر کشور شناخته شده است.  تاریخ این دژبه دوران اشکانی و ساسانی نسبت می دهند.

 چشمه طبیعی مازافا و آب شفابخش سنگ کلیه و چوبان سنگی :

۲۰ کیلومتر پس از روستای صلوات بطرف مشگین شهر، تابلوی آبی ناخوانایی نام روستای مازافا را بر روی آن نوشته شده است. بعد از عبوراز وسط روستای مازافا،  دو کیلومتر راه خاکی به چشمه آب معدنی مازافا میر سیم که به گفته خیلی ها درمان سنگ کلیه است.

عشایر مغان :
انسان های کوچ نشین، مهمان نواز، معصوم و سختکوش که در دامنه کوهها و پهنه دشتها پس از سپری شدن قرنها تبدیل به مردمانی خودکفا با فرهنگی اصیل شده اند و امروزه نیز مثل کوه استوار خود را حفظ کرده اند.

مسیر دسترسی

دشت مغان و جاده ای که از دور و اطراف به این منطقه می رسد را جز دیدنی ترین جاذبه های استان اردبیل می دانند، دشت مغان از نظر دسترسی شهری از سوی جنوب به مشکین شهر و از غرب به ارسباران خواهد رسید. وضعیت آب و هوایی دشت مغان عبارت اند از: مناطق کوهستانی، کوهپایه ‌ای و جلگه‌ ای. نواحی جلگه ای دشت مغان که به رود ارس نیز نزدیک تر می باشد دارای اراضی حاصل خیز و به طبع جمعیت بیشتری است. با سفر به دشت مغان می توانید از شهرهای تشکیل دهنده ی آن را هم دیدن کنید : شهر های بیله سوار، گرمی و پارس آباد. مسیر دسترسی به دشت مغان به وسیله ی شهر اردبیل امکان پذیر است که فاصله ای در حدود صد کیلومتری نسبت به مرکز اردبیل را داراست.

اگر از مسیر شمال به استان اردبیل بروید، بعد از آستارا به طرف جاده مسحورکننده حیران حرکت می‌کنید تا خاطرات خوب سفر با عبور از جاده رویایی حیران شروع شود. در ابتدای مسیر جنگل بی‌بی‌یانلو محل اقامت و استراحت موقت است که امکانات رفاهی کاملی برای گردشگران دارد. جنگل‌های مرزی ایران و جمهوری آذربایجان در فصل‌های مختلف سال زیبایی حیرت‌انگیزی دارند.

زیبایی جاده جنگلی و حیرت‌انگیز حیران با مجموعه گردشگری کامل می‌شود. وجود تله‌کابین و سورتمه ریلی، زیپ‌لاین، کارتینگ و دیگر امکانات تفریحی در این گردنه زیبا شروعی هیجان‌انگیز برای سفر به استان اردبیل است.

از نظر تغذیه در طول مسیر هیچ مشکلی وجود ندارد و انواع غذاخوری‌ها با منوهای سنتی و به‌روز به فواصل کم موجود است. خوردن آش دوغ به عنوان غذای محلی اردبیل در گردنه حیران لذت خاصی دارد که توصیه می‌کنیم حتما تجربه کنید. اما یادتان باشد از عسل‌فروش‌های کنار جاده خرید نکنید که امکان تقلبی بودن عسلشان زیاد است. اسکان نیز در این گردنه در هتل پارلاق یا خانه‌های ویلایی روستاهای گیلده، حیران، ونه‌بین و سیج مقدور است. جمعیت هلال احمر استان اردبیل برای هر گونه خدمات‌دهی در این گردنه مستقر است. در این مسیر تا حدود ۵۵ کیلومتر پمپ بنزین وجود ندارد و اولین پمپ بنزین بعد آستارا در ورودی نمین واقع شده است